Czy WF jest wystarczający dla prawidłowego rozwoju postawy ciała dzieci w wieku 7-10 lat?

Postawę ciała człowieka możemy zdefiniować jako sposób trzymania się osobnika w swobodnej pozycji stojącej, którego zewnętrznym przejawem jest wzajemny przestrzenny układ poszczególnych części ciała i sylwetka danej osoby [Górecki]. Postawa ciała zaczyna rozwijać się wraz z pionizacją, a jej zakończenie obserwujemy dopiero u nastolatków. Wiążące oceny postawy powinniśmy dokonywać u dzieci od wieku około 5-6 lat, ponieważ w tym okresie zaczynają dojrzewać mechanizmy kontroli lokomocji dwunożnej [1]. Na rozwój postawy ciała wpływa wiele czynników, w tym prawidłowy rozwój układu mięśniowo-szkieletowego. Wśród dzieci z osłabieniem mięśni posturalnych możemy zaobserwować zwiększenie kifozy kręgosłupa piersiowego, pogłębienie lordozy lędźwiowej czy wysunięcie głowy do przodu [2]. Dlatego ważnym jest, aby zadbać o wystarczającą aktywność fizyczną dziecka.

Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na rozwój młodego człowieka jest bezdyskusyjny zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Jak podaje The U.S. Department of Health and Human Services w opracowaniu Physical Activity Guidelines Advisory Committee Report z 2008 roku, [3] dzieci i młodzież, które regularnie podejmują aktywność fizyczną, mają wyższą wydolność krążeniowo-oddechową i siłę mięśniową, zmniejszoną masę tłuszczową, korzystniejszy profil ryzyka chorób krążeniowo metabolicznych, „zdrowsze kości” oraz zmniejszone występowanie depresji czy lęków. Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na masę kostną potwierdzili również Sundberg i in. [4], Welten i in. [5] oraz Bielemann i in. w przeglądzie systematycznym [6].

Czy jednak zajęcia wychowania fizycznego w zakresie czterech lekcji tygodniowo (typowa objętość w polskich szkołach) są wystarczające, aby zapewnić prawidłowy rozwój fizyczny dziecka? Mateusz Kozinoga wraz z zespołem przeprowadzili badanie, mające na celu sprawdzenie, czy aktywność fizyczna poza WF wnosi coś więcej? Wyniki ich pracy “Regular School Sport versus Dedicated Physical Activities for Body Posture—A Prospective Controlled Study Assessing the Sagittal Plane in 7–10-Year-Old Children” właśnie ukazały się w czasopiśmie Journal of Clinical Medicine [7].

Materiał i metody

Grupa badana obejmowała 400 dzieci (200 dziewcząt i 200 chłopców) w wieku 7-10 lat z poznańskich szkół podstawowych, bez rozpoznanych strukturalnych wad w obrębie kręgosłupa i tułowia. Przeszkoleni fizjoterapeuci przeprowadzili ocenę postawy ciała, na podstawie której podzielono dzieci na dwie grupy. Dzieci z błędami w postawie zaklasyfikowano do grupy dzieci „ćwiczących” (n=233), które poza WF uczęszczały na dodatkowe zajęcia ruchowe z elementami tańca lub na zajęcia na basenie (minimum raz
w tygodniu). Zajęcia były nadzorowane przez fizjoterapeutę. Dzieci bez rozpoznanych nieprawidłowości posturalnych z kolei przydzielono do grupy dzieci „niećwiczących” (n=167) które uczęszczały tylko na lekcje WF.

W badaniu postawę ciała oceniano za pomocą techniki fotografii cyfrowej, mierząc wielkość kąta: nachylenia kości krzyżowej, lordozy lędźwiowej, kifozy piersiowej, nachylenia górnego otworu klatki piersiowej i protrakcji głowy w pozycji stojącej na zdjęciach w projekcji bocznej. Do obliczeń wykorzystano półautomatyczny program SCODIAC (Ryc. 1). Oceny dokonano na początku oraz po zakończeniu programu, który trwał 9 miesięcy.

Ryc. 1 Oprogramowanie SCODIAC. Na górze po lewej stronie- wartości parametrów, na dole po lewej stronie – instrukcja użycia, po prawej stronie – pomiar.

Zmniejszenie parametru interpretowano jako polepszenie, zwiększenie zaś jako pogorszenie.

Wyniki

Na początku badania (czas T0) obie grupy nie różniły się od siebie w postawie ciała.

Po roku (czas T1) ponownie oceniono postawę ciała obu grup. W grupie dzieci niećwiczących nie zauważono zmiany ocenianych parametrów (Tabela 1).

Tabela 1. Porównanie postawy habitualnej pomiędzy czasem T0 i T1 w grupie dzieci niećwiczących (N = 167).

KK- nachylenie kości krzyżowej, LL- lordoza lędźwiowa, KP- kifoza piersiowa, GOKP- nachylenie górnego otworu klatki piersiowej, PG- kąt protrakcji głowy. Wartości średnie ± odchylenie standardowe. H₀—postawa habitualna w czasie T0, H₁— postawa habitualna w czasie T1, N—wielkość grupy, p—istotność statystyczna.

W grupie dzieci ćwiczących odnotowano natomiast istotną poprawę w parametrze nachylenia kości krzyżowej (p=0.001), poprawie uległa również lordoza lędźwiowa – wynik był na granicy istotności statystycznej (p=0.062). Wyniki przedstawia Tabela 2.

Tabela 2. Porównanie postawy habitualnej pomiędzy czasem T0 i T1 w grupie dzieci ćwiczących (N = 233).

KK- nachylenie kości krzyżowej, LL- lordoza lędźwiowa, KP- kifoza piersiowa, GOKP- nachylenie górnego otworu klatki piersiowej, PG- kąt protrakcji głowy. Wartości średnie ± odchylenie standardowe. H₀—postawa habitualna w czasie T0, H₁— postawa habitualna w czasie T1, N—wielkość grupy, p—istotność statystyczna.

Następnie porównano obie grupy po roku ćwiczeń (czas T1). Wyniki oceny postawy habitualnej wykazały istotne statystycznie i klinicznie niższe wartości parametru KK i LL (odpowiednio p = 0.0002; p = 0.0064) w grupie dzieci ćwiczących. Pozostałe parametry nie różniły się istotnie pomiędzy grupami (Tabela 3).

Tabela 3. Porównania postawy habitualnej pomiędzy grupą niećwiczącą i ćwiczącą w czasie T1.

KK- nachylenie kości krzyżowej, LL- lordoza lędźwiowa, KP- kifoza piersiowa, GOKP- nachylenie górnego otworu klatki piersiowej, PG- kąt protrakcji głowy. Wartości średnie ± odchylenie standardowe. N—wielkość grupy, p—istotność statystyczna.

Wartość kliniczna

Wyniki badania wskazują, że zajęcia wychowania fizycznego, niezwykle korzystne dla rozwoju fizycznego dzieci, mogą być niewystarczające dla zapewnienia prawidłowego rozwoju postawy ciała, ze względu na współczesny wszechobecny model siedzącego trybu życia. Zatem istnieje ważna praktyczna kwestia, czy można i czy należy je wzbogacić o pozaszkolne zajęcia sportowe? Co więcej, mocno wspierając dodatkową aktywność ruchową dzieci, należy podkreślić zaletę stosowania obiektywnych narzędzi (takich jak fotograficzna ocena postawy ciała) do ewaluacji różnych programów realizowanych w całym kraju.

Wnioski

1. Udział w dodatkowych zajęciach sportowych w ramach dedykowanego programu ćwiczeń skutkował tendencją do poprawy postawy ciała wśród dzieci w wieku 7-10 lat.
2. Regularna szkolna aktywność fizyczna może być niewystarczająca jako kompensacja współczesnego modelu siedzącego trybu życia u dzieci i może być wzbogacona o pozaszkolne zajęcia sportowe.

Piśmiennictwo:

1. Angelakopoulos, G.; Savelsbergh, G.J.; Bennett, S.; Davids, K.; Haralambos, T.; George, G. Systematic review regarding posture development from infancy to adulthood. Hell. J. Phys. Educ. Sport Sci. 2008, 68, 35–43.
2. Czaprowski,D.;Stoliński,Ł.;Tyrakowski,M.;Kozinoga,M.;Kotwicki,T.Nonstructural misalignments of body posture in the sagittal plane. Scoliosis Spinal Disord. 2018, 13, 6.
3. US Department of Health and Human Services. Physical Activity Guidelines Advisory Committee Report. 2008. Sundberg, M.; Gärdsell, P.; Johnell, O.; Karlsson, M.K.; Ornstein, E.; Sandstedt, B.; Sernbo, I. Physical Activity Increases Bone Size in Prepubertal Boys and Bone Mass in Prepubertal Girls: A Combined Cross-Sectional and 3-Year Longitudinal Study. Tissue Int. 2002, 71, 406–415.

4. Welten, D.C.; Kemper, H.C.; Post, G.B.; Van Mechelen, W.; Twisk, J.; Lips, P.; Teule, G.J. Weight-bearing activity during youth is a more important factor for peak bone mass than calcium intake. Bone Min. Res. 1994, 9, 1089–1096.
5. Bielemann, R.M.; Martinez-Mesa, J.; Gigante, D.P. Physical activity during life course and bone mass: A systematic review of methods and findings from cohort studies with young adults. BMC Musculoskelet. Disord. 2013, 14, 77.
6. Kozinoga, M.; Stoliński, Ł.; Korbel, K.; Politarczyk, K.; Janusz, P.; Kotwicki, T. Regular School Sport versus Dedicated Physical Activities for Body Posture—A Prospective Controlled Study Assessing the Sagittal Plane in 7–10-Year-Old Children.  Clin. Med.2022, 11, 1255.

Sprawdź aktualna listę nadchodzących kursów dla fizjoterapeutów.