Od kręgoszczeliny do kręgozmyku – diagnoza i postępowanie

Kręgoszczelina (spondylolysis) jest to unilateralne lub bilateralne przerwanie ciągłości kośćca (złamanie) w obrębie cieśni kręgu inaczej nazywane węziną kręgu. [1]

Schorzenie to dotyka od 3 do 6% całej populacji. Znacznie częściej dotyczy młodych sportowców, którzy uprawiają sporty z grupy ryzyka takie jak: gimnastyka, piłka nożna, pływanie, skoki do wody, podnoszenie ciężarów czy zapasy. [2][3] Nieleczona lub zaniedbana kręgoszczelina może prowadzić do kręgozmyku, a w efekcie nawet konieczności leczenia operacyjnego.

W wyżej wymienionych dyscyplinach sportowych dochodzi do specyficznych ruchów w kręgosłupie lędźwiowym, które predysponują do powstania złamania w obrębie cieśni kręgu. Do tych ruchów zaliczamy powtarzalne przeprosty oraz rotację w dolnym odcinku kręgosłupa.

47% wszystkich zgłaszanych dolegliwości bólowych w dolnym odcinku kręgosłupa przez młodych atletów jest diagnozowane jako spondylolysis.[4]

Diagnostyka kręgoszczeliny okiem fizjoterapeuty

W gabinecie fizjoterapeuty pojawia się młoda aktywna osoba w przedziale wiekowym 15-16 lat zgłaszająca dolegliwości bólowe w dolnym odcinku kręgosłupa podczas aktywności fizycznej ( sporty z grupy ryzyka – w których w dużej mierze przeważają ruchy przeprostu i rotacji w odcinku lędźwiowym kręgosłupa). Pacjent zgłasza ulgę podczas odpoczynku czyli w momencie kiedy nie wykonuje ww. ruchów. Najczęściej atleta będzie pokazywał ból punktowy, głęboki, jednostronny. W takim przypadku możemy podejrzewać kręgoszczelinę.

Testy diagnostyczne jakie należy wykonać  aby potwierdzić nasze przypuszczenia to:

• test One Legged Hyperextension Manoeuvre (https://www.youtube.com/watch?v=V59XhIqedHg&t=3s)
• test Kemp’a (https://www.youtube.com/watch?v=4GBjhAcwh90)

Testy te nie dadzą nam jednoznacznej odpowiedzi czy jest to na 100% kręgoszczelina czy zajęte są inne struktury znajdujące się po grzbietowej powierzchni kręgów lędźwiowych, lecz po wnikliwym wywiadzie oraz przeprowadzonych testach możemy zakładać taką hipotezę.

Dla potwierdzenia diagnozy lekarz może skierować pacjenta na rezonans magnetyczny, który w odróżnieniu od zdjęcia rentgenowskiego, które tylko w 30-38% ukazuję patologię jest zdecydowanie czulszym i dokładniejszym badaniem. [5][6]

Postępowanie fizjoterapeutyczne przy kręgoszczelinie [6][7][8]

W procesie rehabilitacji w przypadku kręgoszczeliny musimy skupić się na kilku celach:

• Ułatwienie procesów gojenia się tkanek poprzez zwiększenie przepływu krwi w rejonach dotkniętych uszkodzeniu. Możemy to osiągnąć między innymi poprzez skurcz izometryczny mięśni w obrębie urazu.
• Unikanie pogorszenia stanu pacjenta lub przejścia ze stanu ostrego w stan przewlekły poprzez prawidłową ergonomię w czynnościach dnia codziennego, unikania ruchów, które prowokują dolegliwości bólowe.
• Optymalizację funkcji fizycznych.
• Globalne oraz specyficzne ćwiczenia wzmacniające.
• Zmniejszenie dolegliwości bólowych
• Optymalizacja prawidłowych wzorców ruchowych

Program rehabilitacyjny powinien przebiegać w czterech etapach:[1][8][9]

• Kontrola bólu oraz stanu zapalnego: usunięcie stresorów z uszkodzonego miejsca umożliwia fizjologiczne procesy gojenia się tkanek. Należy zaprzestać aktywności fizycznych, w których dochodzi do ruchów przeprostnych oraz rotacyjnych.
• Siła oraz elastyczność: u pacjentów ze zdiagnozowaną spondylolistezą często możemy zaobserwować spazm mięśni przykręgosłupowych oraz zmniejszoną elastyczność mięśni grupy kulszowo-goleniowej. Dlatego w procesie powrotu do sprawności będziemy skupiali się na zwiększeniu elastyczności szczególnie u osób hipomobilnych. Należy również uwzględnić trening siłowy grup mięśniowych, które podczas screeningu pacjenta przykuły naszą uwagę.
• Stabilizacja: edukacja przede wszystkim ukierunkowana na poprawną ergonomię podczas wykonywania czynności zarówno dnia codziennego jak i podczas treningu rehabilitacyjnego oraz trening postawy, w którym uwzględniamy trening stabilizacji centralnej.
• Ruch funkcjonalny: w tym etapie wprowadzamy ruchy funkcjonalne, które mają na celu odtworzenie warunków w jakich pacjent/zawodnik funkcjonuje na co dzień.

Sprawdź aktualna listę nadchodzących kursów dla fizjoterapeutów.

LITERATURA/ŹRÓDŁA

Bibliografia:

Gunzburg R., Szpalski M., Spondylolysis, Spondylolisthesis and Degenerative Spondylolisthesis, Lippincott Williams and Wilkins, 2006, p. 21.

MacAuley D., Best T., Evidence-based Sports Medicine, Blackwell Publishing, 2007, p. 282.

Haun DW, Kettner NW. Spondylolysis and spondylolisthesis: a narrative review of etiology, diagnosis, and conservative management. Journal of chiropractic medicine. 2005 Dec 1;4(4):206-17.

Micheli, L. J. and Wood, R. (1995). Back pain in young athletes: significant differences from adults in causes and patterns. Archives of pediatrics & adolescent medicine. 149(1): 15-18.

Watkins IV, RG. & Watkins III, RG. (2010) Lumbar Spondylolysis and Spondylolisthesis in Athletes Seminars in Spine Surgery 22(4): 210-217

Standaert, CJ. & Herring, SA. (2000) Spondylolysis: a critical review British Journal of Sports Medicine 34(6): 415-422

Leone A, Cianfoni A, Cerase A, Magarelli N, Bonomo L. Lumbar spondylolysis: a review. Skeletal radiology. 2011 Jun 1;40(6):683-700.

McNeely ML, Torrance G, Magee DJ. A systematic review of physiotherapy for spondylolysis and spondylolisthesis. Manual therapy. 2003 May 1;8(2):80-91.

Ikata T, Miyake R, Katoh S, Morita T, Murase M. Pathogenesis of sports-related spondylolisthesis in adolescents: radiographic and magnetic resonance imaging study. The American journal of sports medicine. 1996 Jan;24(1):94-8.