4 listopada
Jądro miażdżyste podczas ćwiczeń – czy kierunek ruchu ma znaczenie?
6 k 
10 
Niech pierwszy rzuci kamieniem ten, który na podstawie czyjegoś przysiadu nie stwierdził, że dana osoba ma „przykurczone” np. hamstringi lub „słaby” tułów. O ile jestem zwolennikiem tezy, że ciało ludzkie porusza się po linii najmniejszego oporu, to moim zdaniem wcale nie tkanki miękkie dyktują nam ten ruch. Myślę, że często zapominamy o normalnych wariacjach anatomicznych, które powodują, że rzadko kiedy nasz przysiad, chód czy bieg będą wyglądały tak samo.
Październik 2023 
Gdańsk Uroda naszych stawów będzie nas również predysponować do konkretnych sportów, dając nam przysłowiowe parę procent przewagi nad innymi. Na możliwość zrobienia głębokiego przysiadu wpływa oczywiście kilka innych czynników, jak chociażby budowa anatomiczna innych stawów, długość kończyn i tułowia, czy po prostu poziom siły mięśniowej i elastyczności, ale dzisiaj chciałbym skupić się na wpływie budowy stawu biodrowego.
Typowa ludzka panewka jest zwrócona dolnie oraz przednio-bocznie. Oznacza to, że jest w delikatnej antewersji i w większym stopniu pokrywa tylną część głowy kości udowej, co tłumaczy, dlaczego naturalnie mamy większą możliwość zgięcia niż wyprostu w stawie. Jak to bywa w przyrodzie, nie każdy ma jednak tak samo zbudowaną panewkę i różnice mogą występować nie tylko pomiędzy osobami, ale również pomiędzy lewą i prawą stroną. Osoby ze zwiększoną antewersją naturalnie będą miały większą łatwość wejść w niską pozycje przysiadu, nawet z wąsko ustawionymi nogami, gdyż oprócz zgięcia, przednie ustawienie ułatwia również przywiedzenie i rotacje wewnętrzną. Odwrotna sytuacja będzie w przypadku retrowersji panewki, która będzie ustawiona bardziej tylno-bocznie. Pokrycie przedniej panewki jest większe, co powoduje, że szybciej w czasie zgięcia i rotacji wewnętrznej będzie dochodziło do końcowego zakresu ruchu, co czasami może prowadzić do syndromu konfliktu udowo-panewkowego (1). Większe pokrycie z przodu to często więcej miejsca dla ruchów rotacji zewnętrznej, wyprostu czy nawet odwiedzenia, co wydaje się być nawet bardziej przydatne w sportach z dużą ilością biegania i zmian kierunków.
Czy możemy w jakiś sposób sprawdzić ustawienie panewki u siebie lub u swojego pacjenta? Jeżeli w czasie biernego zgięcia biodra, ruch zachodzi swobodniej w pozycji odwiedzenia to możemy podejrzewać, że mamy do czynienia z retrowersją panewki. Jeśli np. w teście FABER mamy funkcjonalnie mniejszy zakres ruchu, a z kolei duże zgięcie i przywiedzenie, możemy podejrzewać ustawienie w większej antewersji. Podejrzewać to słowo klucz, ponieważ dokładnie określić kąt ustawienia panewki możemy na podstawie badań obrazowych – najlepiej tomografu komputerowego lub MRI, co na szczęście rzadko kiedy będzie nam potrzebne.
Kąt antetorsji określa kąt pomiędzy szyjką kości udowej, a wcięciem międzykłykciowym. Normą jest delikatne przodoskręcenie – około 10-20 stopni.
Osoby ze zwiększoną antetorsją będą miały znacznie większa swobodę ruchu do rotacji wewnętrznej oraz funkcjonalne ograniczenie rotacji zewnętrznej. Żeby wejść w pozycje głębokiego przysiadu w końcowej fazie potrzebna nam jest swobodna rotacja wewnętrzna i delikatnie zwiększona antetorsja może być tu pomocna. W przypadku zmniejszonego kąta, czyli retrotorsji, ograniczona jest funkcjonalna rotacja wewnętrzna, a zwiększona rotacja zewnętrzna. Przy głębokim siadzie może to skutkować szybszą ucieczką miednicy do tyłopochylenia i podobnie jak przy retrowersji panewki, zwiększonym ryzykiem wystąpienia konfliktu (2). Badania pokazują, że wielkość torsji szyjki jest nie tylko osobniczo zmienna, ale różnice mogą występować również pomiędzy stronami, co w mojej obserwacji wcale nie jest rzadkie (3). Podobnie jak w przypadku wersji panewki, by określić stopień torsji należałoby zrobić odpowiednie badanie obrazowe. W badaniu klinicznym możemy wykorzystać test Craiga lub po prostu sprawdzić zakres ruchu – różnice około 20 stopni pomiędzy rotacjami mogą skłaniać ku zmniejszonej lub zwiększonej wersji (4).
Kąt pomiędzy osią długą szyjki kości udowej, a osią długą kości udowej wyznacza nam kąt szyjkowo-trzonowy. Mówi on o tym, czy szyjka jest ustawiona bardziej pionowo czy poziomo względem stawu biodrowego. Za normę przyjmuje się kąt około 124 stopni. W przypadku zwiększonego kąta mamy do czynienia z biodrem koślawym (coxa valga), a w przypadku kąta zmniejszonego, z biodrem szpotawym (coxa vara). Podobnie jak wcześniej, budowa szyjki będzie ułatwiała zgięcie np. przy coxa valga lub utrudniała odwiedzenie np. przy coxa vara. W przypadku budowy szyjki pojawia się również parametr femoral offset, czyli dystansu od środka rotacji głowy kości udowej do krętarza. W przypadku biodra koślawego jest on zmniejszony, co zmniejsza dźwignię dla odwodzicieli. To z kolei powoduje, że osoby z takim biodrem muszą z nich korzystać w większym stopniu niż z biodrem szpotawym, by osiągnąć ten sam efekt funkcjonalny. Dodatkowo D’lima i wsp. wykazał, że szyjka grubsza o 2 mm ogranicza zakres ruchu nawet do 8 stopni w zależności od kierunku ruchu, dlatego nie tylko kąt, ale również grubość czy długość samej szyjki będzie miała znaczenie w możliwościach ruchowych stawu (5).
Rozwój stawów biodrowych trwa do około 18 roku życia. W tym czasie torsja ulega zmniejszeniu, a panewka staje bardziej „zabudowana”. U kobiet czas wzrostu kończy się szybciej, co tłumaczy zazwyczaj większą antetorsję oraz antewersję panewek ze względu na krótszy czas na derotację oraz zapewne inne czynniki, jak chociażby poziom aktywności fizycznej. Większość badań właśnie na ten ostatni czynniki zwraca dużą uwagę. Podejrzewa się, że większa aktywność fizyczna może sprzyjać zmniejszeniu torsji czy powstawaniu biodra szpotawego. Mówi się tu głownie o aktywnościach, gdzie dużą role odgrywają obciążenia osiowe oraz aktywności, gdzie mięśnie odwodzące wykonują dużą pracę (6). Co ciekawe, otyłość może z kolei zwiększać szanse na retrotorsję szyjki. Na rozwój bioder ma również wpływ ułożenie płodu czy nawet sposób noszenia dziecka po porodzie, szczególnie w kontekście dysplazji stawu. Na to wszystko oczywiście trzeba nałożyć czynniki genetyczne, które w mojej ocenie odgrywają jednak kluczową rolę (7).
Pamiętajmy, że każdy z nas jest swoistą mieszanką wspomnianych wcześniej wariacji. Oznacza to, że nawet jeżeli mamy retrowersję panewki to możemy mieć tak zbudowaną szyjkę, że mimo wszystko umożliwi nam ona zejście nisko do przysiadu. Wspomniane powyżej wariacje są normalne i nie traktujemy ich jako patologii, chyba, że stwarzają dolegliwości bólowe. Warto jednak o nich wiedzieć nie forsując ruchów poza zakres, który może być określany przez budowę kostną, a nie brak elastyczności tkanek miękkich. Dlatego, jeżeli pod wpływem małych modyfikacji jesteś w stanie wykonywać głębokie przysiady, to droga wolna. Jeżeli jednak mimo ciężkiej pracy dalej nie wpisujesz się w kanon „idealnego przysiadu” to nie przejmuj się, być może Twoja anatomia Ci nie sprzyja i możesz po prostu wybrać inne ćwiczenie lub zmodyfikować ustawienie tułowia lub nóg.
Źródła:
4 k 3
LUBIĘ TO
UDOSTĘPNIJ